In 2019 onderzocht DGZ, dankzij de financiële steun van het FAVV, ruim 4000 abortusdossiers van rundveebedrijven. In het kader hiervan lijkschouwden we meer dan 3600 foetussen. Elke abortus betekent een financieel verlies voor de veehouder. Verder onderzoek om de oorzaak op te sporen – en vervolgens aan te pakken – is dus belangrijk. In dit artikel geven we u een overzicht van de oorzaken vastgesteld binnen het abortusprotocol 2019. 

Vaststellingen op autopsie

Tijdens de sectie kon in ongeveer 22% van de gevallen reeds een oorzaak van abortus vastgesteld worden (zie grafiek 1). Het ging voornamelijk over marmering van de achterhandspieren, meerlingdracht en macroscopisch waarneembare bacteriële (of mycotische) abortus.

Grafiek 1: overzicht sectie (in %)

• De marmering van de achterhandspieren kan indicatief zijn voor seleniumdeficiëntie. Dit kan eenvoudig getest worden op het serum van het moederdier.
• Bij een tweelingdracht is er ook een hoger risico tot abortus.
• Een bacteriële abortus kan zich uiten in een pleuritis, pneumonie, perihepatitis of een peritonitis bij de foetus. Ook de placenta kan aangetast zijn. Dan is er een verdikt aspect op te merken of is er beleg op de intercotyledonaire zone.
• Bij een mycotische abortus kunnen er dikke plaques op de placenta of de huid van de foetus gezien worden.
• Arthrogryposis werd bij 75 foetussen vastgesteld. Andere congenitale afwijkingen, zoals jejunumstenose, ectopisch hart en schistosoma reflexum, werden bij 88 gevallen opgemerkt. Bij 11 foeti zagen we zowel arthrogryposis als hydrocephalus of scoliosis. Dergelijke afwijkingen kunnen wijzen op een infectie met het Schmallenbergvirus.

Foto’s: bacteriële abortus, beleg placenta, mycotische abortus, congenitale afwijkingen

Stenose t.h.v. jejunum met                 Schistosoma reflexum
volledige occlusie van het lumen
met overvulling proximaal deel
maagdarmstelsel

Thoraco-abdominale ectopia cordis

Placentitis: verdikt aspect van de placenta

Bacteriële abortus: perihepatitis, pleuritis

Mummificatie

SBV, BLTV, Neospora en BVD

Alle foetussen met afwijkingen die in de richting van Schmallenbergvirus (SBV) wijzen, worden binnen het abortusprotocol getest op dit virus, alsook op het blauwtongvirus (BLTV). In 2019 werd een 160-tal foetussen onderzocht. Geen enkele PCR-test voor BLTV tekende positief, maar voor SBV waren er een 20-tal positief. In 2018 daarentegen tekende slechts 1 van de 60 onderzochte foetussen positief voor het SBV.

In 2019 was een kleine 15% van alle onderzochte serumstalen positief voor Neospora-antistoffen, tegenover 15% in 2018. Slechts 0,14% van de foetussen was positief voor BVD-antigen. Dankzij het BVD-bestrijdingsprogramma is het aantal BVD-gevallen sterk gedaald: van 2,5% in 2013 naar 0,14% in 2019.

Bacteriologie en mycologie

Ook bacteriologisch en mycologisch onderzoek leverde ons heel wat diagnoses op. Op basis van de culturen ingezet op de lebmaag, konden we volgende conclusies trekken:

• In 25% van de gevallen werden omgevingskiemen, bv. (hemolytische) Escherichia coli, Acinetobacter, Serratia sp., Streptococcus sp. en Enterococcus sp., geïsoleerd. Abortussen veroorzaakt door deze kiemen kunnen o.a. voorkomen bij hygiëneproblemen of een verminderde afweer (bv. als gevolg van BVD-circulatie, Se-deficiëntie, parasitaire infestaties, slechte voedingstoestand …).
• In ongeveer 12% van de gevallen werd Trueperella pyogenes geïsoleerd. Deze kiem kan voorkomen in het geval van dikke hakken, schurft of pensverzuring (met mogelijk abcedatie ter hoogte van de long/lever).
• In ongeveer 7% van de abortussen konden we verschillende pathogene kiemen isoleren, namelijk:
  • Bacillus licheniformis: kan o.a. gelinkt worden aan kuilkwaliteit.
  • Listeria monocytogenes: kan eveneens o.a. gelinkt worden aan kuilkwaliteit.
  • Staphylococcus aureus: kan o.a. gelinkt worden aan mastitis en abortus.
  • Pasteurellaceae (Pasteurella multocida, Mannheimia haemolytica): kan o.a. gelinkt worden aan ademhalingsstoornis en abortus.
  • Pseudomonas aeruginosa: kan o.a. gelinkt worden aan drinkwaterkwaliteit.
  • Salmonella: primair pathogeen.
  • Yersinia pseudotuberculosis: kan o.a. abortus en enteritis veroorzaken.
  • Bacillus cereus: kan o.a. gelinkt worden aan mastitis en abortus.
  • Yersinia enterocolitica: kan o.a. abortus en enteritis veroorzaken.
• In een kleine 4% werden er pathogene schimmels geïsoleerd. De meest pathogene zijn Aspergillus fumigatus en Candida albicans. Maar ook Aspergillus terreus / flavus, Candida krusei / kefyr / glabrata / guillermondii en Rhizomucor sp., die gelinkt kunnen worden aan abortus, werden af en toe gediagnostiseerd.

Overige onderzoeken

In het kader van het abortusprotocol werd in 77 gevallen een seleniumonderzoek ingezet. Het seleniumgehalte was maar liefst 69 keer te laag. Dit ligt ongeveer in dezelfde grootteorde als de resultaten van 2018.

De PCR-abortuskit werd in totaal 145 keer aangevraagd. Deze was tweemaal positief voor Salmonella. Chlamydia sp., Leptospira sp. en Anaplasma phagocytophilum werden in geen enkel staal teruggevonden.

De PCR voor Q-fever werd 76  maal ingezet en was 20 keer positief. Gelukkig werd brucellose in 2019 geen enkele keer aangetroffen bij een abortusprotocol.

Auteur: Evelien Forrez