Een vleesveebedrijf uit Vlaams-Brabant werd geconfronteerd met sterfte van zeven runderen in een periode van 22 dagen. Voorafgaand vertoonden de zieke dieren koorts, schuimbekken, zwijmelen en pompende ademhaling.

De bedrijfsdierenarts had een vermoeden van boosaardige catarraal koorts (BCK) vanwege de symptomen en het nauwe contact van de runderen met de schapen die ook aanwezig zijn op het bedrijf. Toch ging het om een atypisch beeld gezien het grote aantal zieke dieren. Autopsie en laboratoriumonderzoek bevestigden echter de diagnose van BCK.

Ziekteverloop:

De problematiek startte met een Blonde d’Aquitaine vaars die 41 °C koorts vertoonde, pompende ademhaling had en niet at. Behandeling met antibiotica en NSAID’s had weinig effect (enkel afname van de koorts). Na een paar dagen ging het dier schuimbekken en zwijmelen om drie dagen na de start van de symptomen te sterven.

Op het einde van diezelfde week vertoonden zowel een koe als een stier (allebei ook Blonde d’Aquitaine) dezelfde symptomen. Ondanks behandeling stierven beide dieren tijdens het weekend.

Zo volgden er helaas nog vier dieren (allemaal Blonde d’Aquitaine; één kruising tussen Blonde d’Aquitaine en BWB) met gelijkaardig verloop van symtomen en uiteindelijk sterfte. Bij één van de laatst aangetaste dieren werd ook diarree opgemerkt.

Diagnose:

Er werden twee koeien en één vaars ingestuurd voor autopsie. Door de aanwezigheid van erosieve letsels ter hoogte van de mond- en neusmucosa en spenen, alsook pseudomembranen ter hoogte van de trachea kwam naast BCK, ook IBR en zelfs MKZ (mond-en-klauwzeer) in de differentiaaldiagnose.

Figuur 1: Erosieve letsels ter hoogte van de mondmucosa.

Op histologie werd uitgebreide vasculitis vastgesteld in verschillende organen alsook nonsuppuratieve meningoencephalitis, interstitiële nefritis, nonsuppuratieve hepatitis en enteritis. Dit beeld was sterk suggestief voor BCK, hetgeen bij alle drie de gelijkschouwde dieren ook bevestigd werd via PCR bij Sciensano. Het PCR-onderzoek voor IBR en MKZ was telkens negatief.

Omwille van de koorts en de ademnood werd in het begin van het ziekteverloop ook aan Mannheimia hemolytica gedacht. Echter zowel de autopsie als bijkomend laboratoriumonderzoek (PCR van de zeven ademhalingspathogenen) kon dit met zekerheid uitsluiten.

Pathogenese:

BCK (boosaardige catarraal koorts) wordt veroorzaakt door het ovine herpesvirus-2 (OvHV-2). Bij schapen verloopt de infectie subklinisch, maar als natuurlijke gastheer kunnen schapen bij intensief contact runderen (of herten, buffels, bizons) infecteren. De ziekte kan niet spreiden van rund naar rund. Het virus is strikt celgebonden waardoor het niet lang kan overleven in de secreties die een dier verspreidt.

Op het bedrijf van deze casus is contact met schapen zeker mogelijk, gezien schapen en runderen vlak naast elkaar gehuisvest worden. De veehouder is handelaar en transporteur van schapen waardoor dit jaar al meer dan 700 schapen de revue passeerden. De schapen waren op het moment van de uitbraak al twee maanden aanwezig op het bedrijf, maar de incubatietijd kan oplopen tot twee maanden. Bovendien waren er in de box naast de eerste aangetaste vaars lammeren gehuisvest. Lammeren worden meestal pas na de leeftijd van 2 à 3 maanden geïnfecteerd met BCK, maar ze scheiden een hoge hoeveelheid virus uit op de leeftijd van 6 à 9 maanden.

Figuur 2: Huisvesting schapen naast runderen.

Meestal wordt slechts één rund aangetast bij een BCK-infectie. Vermoedelijk zal de uitscheiding van virus op dit bedrijf erg hoog geweest zijn waardoor de impact zo groot was. Uitbraken met sterfte bij meerdere dieren, worden nog beschreven maar zijn uitzonderlijk. Predisponerende factoren zoals bijvoorbeeld hittestress waren hier niet van toepassing.

Er is geen verschil in gevoeligheid op basis van leeftijd of ras. In de praktijk wordt BCK vaker gezien bij dieren ouder dan 3 jaar. Hier was het jongste aangetaste dier nog geen jaar oud. Bizons zijn tot 1000 keer gevoeliger voor een infectie met BCK dan rundvee. Binnen de rundveerassen is er geen verschil in gevoeligheid. Dat de aangetaste runderen vrijwel allemaal Blonde d’Aquitaine dieren waren, is wellicht eerder toeval.

De ziekte kan zich in vier vormen presenteren: de hyperacute vorm, de darmvorm, de kop- en ogenvorm en de huidvorm.

In dit geval was het de kop- en ogenvorm die ook het meest voorkomt bij runderen. Deze start met hoge koorts, verlies van eetlust en depressie, hetgeen ook hier heel duidelijk aanwezig was. De bovenste ademhalingswegen tot en met de trachea en bronchen kunnen aangetast zijn. Dit verklaart waarom de dieren een pompende ademhaling vertoonden. Het typische speekselen is te wijten aan de erosieve letsels ter hoogte van de muil en de tong. Ook de darmen kunnen aangetast zijn met (bloederige) diarree als gevolg. Bij één van de dieren op dit bedrijf was dit het geval.

Naast aantasting van het spijsverterings- en ademhalingsstelsel is er bij deze vorm meestal ook een ontsteking van het oogvlies met uiteindelijke blindheid. Dit werd bij deze uitbraak niet opgemerkt.

Preventie en behandeling:

Behandeling van deze aandoening is niet mogelijk.

Preventief is vooral belangrijk om contact tussen schapen en runderen te vermijden.

Opvallend bij deze uitbraak: de getroffen dieren waren op verschillende plaatsen op het bedrijf gehuisvest en sommige liepen zelfs buiten.

Auteurs: Evelyne Van de Wouwer en Jozefien Callens