Wanneer kadavers of organen te sterk zijn aangetast door postmortaal verval wordt de beoordeling, zowel macroscopisch als microscopisch (histopathologie), hierdoor sterk beïnvloed.

Postmortaal verval kan enerzijds het geval zijn bij een te groot interval tussen de sterfte en het uitvoeren van de lijkschouwing; anderzijds spelen ook klimatologische factoren een grote rol. Een lichaam gaat het snelst vervallen wanneer het zich in de open lucht bevindt. Ook warme temperaturen en een hoge vochtigheid versnellen het ontbindingsproces. Vliegen gaan snel na de dood eitjes leggen in de normale lichaamsopeningen (mond, neus, ogen). De maden die hieruit ontstaan doen zich te goed aan de weefsels om zo de ontbinding nog te versnellen.

Het ontbindingsproces bestaat in grote lijnen uit drie fases:

1. Allereerst vindt de autolyse plaats. Dit is een scheikundig proces waarbij cellen of weefsel zichzelf gaan afbreken door de aanwezigheid van enzymes in de cellen.
2. Hierna vindt putrefactie plaats. Dit is een rottingsproces waarbij de weefsels gaan verweken onder invloed van de groei van bacteriën. Wanneer na de dood het afweersysteem wegvalt, krijgen de reeds aanwezige bacteriën in het lichaam namelijk vrij spel. Er ontstaat inwendige gasvorming en organen, weefsels en bloed gaan verkleuren.
3. Na deze fases verdwijnen alle weefsels en organen en blijven enkel de botten over (skelettering).

Autopsie:

Wanneer een dier in de autopsiezaal te sterk vervallen is, is de beoordeling van organen en eventuele letsels sterk bemoeilijkt. De organen vallen door het verweken van de weefsels uit elkaar en kunnen nauwelijks gemanipuleerd worden. Sommige organen zijn niet meer te herkennen of soms niet meer terug te vinden. Heel wat testen ondervinden hinder door het weefselverval. Bacteriële cultuur is niet meer aan te raden door postmortale contaminatie.

Foto 1: Kadaver met reeds gevorderde ontbinding: het kadaver is gazeus opgezet en groen verkleurd (foto links). De huid vertoont postmortale scheurvorming en talrijke maden (foto rechts).

Foto 2: Overzicht na openen van het kadaver: de organen zijn niet meer als dusdanig te herkennen.

Foto 3: Detail van hart (links) en longen (rechts).

Histopathologie:

Histopathologisch onderzoek is in sommige gevallen noodzakelijk voor het stellen van een diagnose of het vaststellen van een doodsoorzaak. De histopatholoog beschrijft hierbij de pathologische veranderingen in de weefselstukjes die werden genomen tijdens de autopsie en tracht aan de hand hiervan een conclusie te formuleren. De versheid van het genomen weefselstukje is bij histopathologisch onderzoek echter cruciaal. In onderstaande foto’s wordt het effect van postmortale autolyse van de weefsels getoond op de beoordeling van deze monsters.

Foto 4: Links: verse weefselcoupe van lever, rechts: beeld bij postmortale autolyse: kernen en celgrenzen zijn niet meer zichtbaar.

Enkele tips voor een optimale lijkschouwing:

• Bel tijdig om de ophaling van het kadaver in te plannen. Wanneer het kadaver in onze autopsiezaal aankomt, wordt de lijkschouwing in de mate van het mogelijke nog dezelfde dag uitgevoerd. Zo niet, worden de kadavers koel bewaard in de lijkenfrigo.
• Wanneer het een klein dier betreft, is het een goed idee om het dier zo goed mogelijk te koelen (bijvoorbeeld door bewaring in een koelkast), wanneer het dier niet onmiddellijk kan worden opgehaald. Invriezen is ook een optie, maar dan wordt histopathologische beoordeling bemoeilijkt door vriesartefacten.
• Grote kadavers worden best uit de zon, op een koele of schaduwrijke plaats gelegd.
• Wanneer het kadaver reeds te ver gevorderde autolyse vertoont, dient nauwkeurig overwogen te worden of een lijkschouwing nog zinvol is, om zo teleurstellingen te vermijden.

Auteurs: Annelies Vandekerckhove en Nermin Caliskan