Op een rundveebedrijf in het Antwerpse trof de veehouder enkele weken geleden een dood stiertje aan in de jongveestal. Toen hij op controle uitging in de melkveestal vond hij ook twee melkkoeien geparalyseerd op de rooster. Hij nam contact op met de bedrijfsdierenarts. Al  meteen kwam botulisme in het vizier als mogelijke oorzaak van de problemen. De baal voordrooghooi die recent door de veehouder geopend was, werd daarop onmiddellijk weggehaald en gestockeerd in afwachting van verder onderzoek.

Clostridium botulinum

De volgende dag waren er al meer dan 40 dieren gestorven. Er werden leverstalen genomen van de 3 eerst gestorven dieren. Onderzoek met de PCR-test bevestigde de aanwezigheid van Clostridium botulinum. In twee van de drie stalen werd bovendien het Clostridium botulinum toxine gedetecteerd. Omdat botulisme een aangifteplichtige ziekte is, werd het FAVV op de hoogte gebracht.

Na bedrijfsrondgang bleken alle afdelingen aangetast te zijn, met uitzondering van de jonge kalveren die uitsluitend melkpoeder kregen.

De vermoedelijke besmettingsbron bleek een baal voordrooghooi te zijn afkomstig van een weide die pas eind juni voor het eerst werd gemaaid. Het gras was toen al een meter hoog. Andere risicofactoren waren de grote maaibreedte en het gebruik van een voermengwagen. De kans dat zich in het gras een kadaver bevond of dat een dier werd aangereden tijdens het maaien is dus groot.

Na onderzoek van al de verschillende voeders werd de kiem enkel teruggevonden in het verdachte voordroog. De oorzaak was dus gevonden, maar te tol was loodzwaar: er stierven op het bedrijf 184 dieren.

Botulisme is een ziekte die veroorzaakt wordt door de neurotoxines die geproduceerd worden door de bacterie Clostridium botulinum. De toxines worden onderverdeeld in serotypes van A tot G. In België veroorzaakt het type D het gros van de problemen, maar runderen zijn eveneens gevoelig voor de toxines van het type B en C. Botulisme is een zoönose; de mens is gevoelig voor de toxines van het type A, B, E en F.

Runderen raken meestal besmet door opname van met kadavers besmette voedingsmiddelen of water. De incubatieperiode bedraagt 3 tot 17 dagen en de klinische symptomen kunnen variëren afhankelijk van het type toxine. Het meest voorkomende type D veroorzaakt parese of acute sterfte van een enkel dier of de meerderheid van de stal.

Preventie

Behandelen is niet mogelijk. De focus moet dus liggen op het nemen van preventieve maatregelen. Hieronder vindt u een aantal voorzorgen die u samen met de veehouders kunt bespreken:

• Ruwvoederwinning:
  Het is belangrijk om weiland of akkerland steeds te controleren op de aanwezigheid van kadavers of levend wild alvorens te maaien. Er mag ook niet te kort gemaaid worden. Verder is het essentieel dat inkuiling correct gebeurt, dat er geen regenwater in de kuil kan stromen, en dat de veehouder geregeld nagaat of er in het kuilvoer geen kadavers of schimmels aanwezig zijn.

• Drinkwatervoorziening:
  De dieren moeten steeds toegang hebben tot zuiver drinkwater.

• Geen contact met kadavers:
  Contact met kadavers dient vermeden te worden. Ongediertebestrijding, verhinderen dat honden of katten kadavers brengen in de stal en het gebruik van een kadaveropslagplaats die voldoende ver verwijderd is van de stal en het voeder, zijn hierbij onontbeerlijk.

• Specifieke voorzorgen voor gemengd bedrijf met pluimvee:
  Wanneer op het bedrijf ook pluimvee aanwezig is, dan is een strikte scheiding tussen de twee diersoorten noodzakelijk. Pluimveemest mag in geen geval gebruikt worden voor de bemesting van weiden of akkerland bestemd voor ruwvoerwinning.

Auteurs: Evelyne Van de Wouwer en Eva Van Mael