Op een bedrijf met leghennen met vrije uitloop trad plotse sterfte op. Vier dieren werden aangeleverd voor autopsie bij DGZ.

Beschrijving:

Eén dier had circulaire, necrotische letsels ter hoogte van de lever (target lesions) (Foto 1) en een sterk verdikte caecumwand met afzetting van fibreus tot caseus materiaal op de mucosa (Foto 2). Histologisch onderzoek van deze letsels toonde een beeld van necrotiserende hepatitis en fibrinonecrotiserende typhlitis met intracellulaire (Foto 3) en extracellulaire aanwezigheid van protozoaire parasieten.

Foto 1: Diffuus verspreide circulaire letsels ter hoogte van de lever

Foto 2: Fibrinonecrotische typhlitis

Foto 3: Intracellulaire Histomonas trophozoïeten ter hoogte van de lever (PAS-kleuring)

Pathogenese:

Histomoniasis of Blackhead wordt veroorzaakt door de protozoaire flagellaat Histomonas meleagridis. De transmissie van deze parasiet gebeurt al dan niet via een vector. Horizontale transmissie binnen een toom zal bij kalkoenen voornamelijk gebeuren door middel van cloacal drinking waarbij peristaltische darmbewegingen de vrijlevende vorm van Histomonas tot in het caecum transporteren.

Bij kippen zal de horizontale transmissie binnen en tussen verschillende tomen eerder vectorgemedieerd zijn. De caecale worm Heterakis gallinarum is de belangrijkste vector voor overdracht van Histomonas meleagridis. Wanneer een kip besmet raakt met Heterakis galinarum, kan de H. meleagridis vrijkomen in de caeca en de mucosa invaderen. Dit veroorzaakt lokale ontsteking en necrose (typhlitis). Soms komt de parasiet terecht in de bloedbaan en verspreidt deze zich via de portale circulatie tot in de lever van de kip. Dan ontstaat er een necrotiserende en meestal fatale hepatitis.

Vooral kalkoenen zijn heel gevoelig voor een Histomonas-besmetting, met vaak hoge sterftecijfers. Dit is vermoedelijk te wijten aan het feit dat het afweersysteem bij kalkoenen anders en later reageert op Histomonas, waardoor de infectie zich langer kan manifesteren.

Ondanks dat het ziekteverloop bij kalkoenen erger is, wordt de economische schade groter geschat bij kippen. Dit omwille van de schaalgrootte en het frequenter voorkomen bij kippen.

Preventie/behandeling:

Sinds de EU bepaalde actieve bestanddelen zoals ronidazole verboden heeft, is het noodzakelijk om nieuwe strategieën te ontwikkelen voor de bestrijding van Histomonas meleagridis. Tot op heden zijn er geen commerciële vaccins beschikbaar; echter verscheidene studies tonen het potentieel hiervan aan. Ook het gebruik van paramomycine kan bijdragen tot het controleren van de infectiedruk.

Vandaag is preventie vooral gebaseerd op maatregelen die een impact hebben op de transmissie van H. meleagridis. De prioritering van dergelijke maatregelen kan verschillen naargelang de categorie pluimvee en het huisvestigingssysteem. Zo zullen worminfecties een belangrijker rol spelen in de transmissie bij kippen dan bij kalkoenen aangezien H. gallinarum minder aanleiding geeft tot patente infecties bij kalkoenen. Vandaar dat preventieve maatregelen bij kalkoenen zich eerder focussen op verhoogde bioveiligheid bij het betreden van de stal om insleep te voorkomen. Daarnaast zal compartimentalisatie gecombineerd met strooiselmanagement horizontale transmissie via cloacal drinking beperken.

Bij kippen ligt de focus naast verhoogde bioveiligheid op het voorkomen van de vectorgemedieerde transmissie. Tempexkevers zijn in de literatuur reeds beschreven als mogelijke vector voor deze parasiet, echter is hun rol ondergeschikt aan H. gallinarum. Intensieve ontwormingsprogramma’s gebaseerd op monitoring (EPG), autopsie en de prepatente periode van Heterakis kunnen dan ook een positieve bijdrage leveren aan de bestrijding van Histomonas.

Bij leghennen met buitenbeloop is er minder controle over de infectiedruk in de omgeving. Worminfecties en Histomonas-uitbraken worden dan ook frequenter gezien bij deze alternatieve huisvestigingen dan bij andere systemen. Indien weidemanagement mogelijk is, kan dit de kans op transmissie tussen twee tomen helpen verminderen.

Auteurs: Philippe Gelaude en Han Versnaeyen