Afgelopen zomer werden twee runderen – verdacht van botulisme – binnengebracht voor autopsie bij DGZ. Het uitgebreid postmortaal verval bemoeilijkte de macroscopische beoordeling, maar toch konden bij beide dieren een uitgebreid onderhuids oedeem ter hoogte van hals en borstbeen en bloedingen ter hoogte van de nierschors worden vastgesteld. De pens bevatte eikenbladeren, jonge eikels en eikelfragmenten alsook een besmetting met pensbotten.

Eikensoorten (Quercus spp.) zijn giftig voor runderen, kleine herkauwers en paarden. Vooral de jonge eikenbladeren en groene eikels zijn rijk aan de giftige gallotannines. Deze tanninen worden door de pensbacteriën omgezet naar giftige metabolieten (pyrrogallol en galluszuur), welke uitgebreide endotheelschade veroorzaken. De klinische symptomen zijn sloomheid, verminderde eetlust, polydipsie en polyurie, koliek, oedeemvorming en uiteindelijk nierfalen met fatale afloop.

De vergiftiging is concentratie-afhankelijk, maar een tannine-dosis van 120mg/kg lichaamsgewicht is dodelijk bij kalveren. De typische macroscopische letsels op autopsie zijn oedemen, hydrothorax, ascites en bloedingen in de nierschors wat overeenkomt met deze case.

De kans op een eikelintoxicatie is groter tijdens droge, warme zomers wanneer de eikeloogst groot is en het gras schaars wordt door verdorring. Door wind en storm valt een groot aantal onrijpe eikels op de grond. Voor een eikelintoxicatie is er geen specifiek antigif bekend, de behandeling is daarom enkel symptomatisch en ondersteunend.

Foto: Groene eikels zijn rijk aan de giftige gallotannines.

Auteur: Han Versnaeyen