Voor het eerst is de parasitaire ziekte besnoitiose vastgesteld op een Belgisch vleesveebedrijf zonder dat er een rechtstreekse link is met import uit een risicoland. Op het West-Vlaamse bedrijf, dat te kampen heeft met chronische en erg uitgesproken huidproblemen, is de diagnose bevestigd bij één koe.

Diagnose:

Naar aanleiding van uitgesproken dermatitis, alopecie en verdikking van de huid bij verschillende runderen werd op een West-Vlaams vleesveebedrijf onderzoek naar besnoitiose uitgevoerd. Het bedrijf koopt slechts sporadisch runderen aan; sinds 2005 zijn dat enkel binnenlandse runderen. Vóór 2005 had het enkele Nederlandse en Luxemburgse dieren ingevoerd, echter nooit dieren uit landen met een verhoogd risico voor besnoitiose (Frankrijk, Spanje, Italië, Portugal en Zwitserland).

Schurft is een gekend probleem op het bedrijf, maar bij bepaalde runderen is dit niet (meer) onder controle te krijgen. Bij één rund is ook een cyste van 6 mm opgemerkt ter hoogte van het derde ooglid.

Aangezien de letsels kunnen wijzen op een chronische fase van besnoitiose werd beslist om antistoffenonderzoek uit te voeren voor deze ziekte bij negen runderen. PCR op bloed is hier minder geschikt en slechts zinvol in de eerste 2 weken van de ziekte.

Eén koe (6 jaar oud) testte positief op antistoffen via ELISA. De conditie van dit rund was sterk achteruitgegaan; het dier had een extreme dermatitis met alopecie en vertoonde tekenen van laminitis. Hoewel laminitis op het eerste zicht niet meteen aan besnoitiose doet denken, toonden studies in 2015 aan dat chronische laminitis een gevolg kan zijn van besnoitiose-weefselcysten ter hoogte van het corium of de dermis van de klauw.

Besnoitia besnoiti behoort tot de familie van cystevormende protozoa, net als bv. Neospora caninum. Om uit te sluiten dat het hier ging om een kruisreactie met andere protozoa, werd er een bevestigingstest uitgevoerd in een Frans laboratorium. Het resultaat van deze test, een western blot, was positief wat de diagnose van besnoitiose bevestigde.

Op het bedrijf is er ondertussen nog een rund gestorven met gelijkaardige symptomen. Bij histologisch onderzoek op de huidletsels zijn er echter geen cysten teruggevonden; enkel uitgesproken hyperkeratose.

Opvallend is ook het grote aantal hematomen op het bedrijf. In de acute fase kan besnoitiose hematomen veroorzaken als gevolg van aantasting van vasculair endotheel. In de chronische fase kunnen hematomen ontstaan secundair aan huidletsels, hetgeen hier het meest waarschijnlijk is.

Foto: Verdikking van de huid ter hoogte van de nek bij één van de aangetaste runderen
(bron: bedrijfsdierenarts)

Verspreiding van de ziekte:

Introductie van de ziekte op een bedrijf verloopt meestal via de aankoop van een geïnfecteerd dier. Vervolgens kan lokale spreiding plaatsvinden via vliegen, of iatrogeen, via naalden. Na infectie verloopt de ziekte in veel gevallen asymptomatisch waardoor de ziekte lang onder de radar kan blijven op een bedrijf, of bij uitbreiding, in een land.

Ook de acute fase verloopt weinig specifiek met symptomen als koorts (40–42 °C), tranende ogen, neusvloei, af en toe diarree en mogelijk ook abortus. Ook op dit bedrijf werd een episode van diarree opgemerkt, al kan dit ook andere oorzaken hebben dan besnoitiose.

In 2015 werd in België een eerste geval van besnoitiose vastgesteld bij een Blonde d’Aquitaine stier geïmporteerd uit Frankrijk (Vanhoudt et al., 2015). In mei 2019 werd klinische besnoitiose gedetecteerd op een Waals beslag bij een rund dat in 2015 uit Frankrijk was ingevoerd.

Nu is besnoitiose voor het eerst bevestigd op een Belgisch bedrijf dat geen dieren uit een risicoland aankocht. Dit versterkt het vermoeden dat besnoitiose al een tijd aan het spreiden is in België.

In het kader van Veepeiler/GPS loopt er een onderzoeksproject om het risico op besnoitiose gelinkt aan invoer in kaart te brengen. Daarnaast bestudeert het onderzoeksproject de omvang van de verspreiding van de ziekte naar andere dieren op het beslag waar de ziekte is opgespoord, en of de ziekte zich mogelijk verspreid heeft naar andere beslagen.

In de praktijk wordt elk rund dat wordt geïmporteerd uit een risicoland (Frankrijk, Spanje, Italië, Portugal en Zwitserland) onderzocht voor besnoitiose.

Preventie en behandeling:

De ziekte is onbehandelbaar. Na infectie wordt het rund levenslang drager; zo vormt het een risico voor andere dieren. Bij een besmet bedrijf is het belangrijk om die dragers in beeld te krijgen via een volledige screening van het bedrijf.

De mortaliteit van de ziekte wordt geschat op 10% maar dit is ook afhankelijk van andere bedrijfsfactoren. In deze casus stierf de koe waarbij besnoitiose werd bevestigd een tweetal weken na de vaststelling. Naast deze koe zijn er op het bedrijf nog twee andere runderen met verdachte symptomen gestorven; echter deze zijn niet bevestigd.

Besnoitiose is geen wettelijk bestreden ziekte. Er is dus geen aangifteplicht. De detectie van besmette dieren kan geen aanleiding geven tot bv. blokkering van het bedrijf. Echter, gezien het economisch belang van besnoitiose voor de ganse rundveesector, is het belangrijk om zo snel mogelijk besmette dieren op te sporen en zo verdere spreiding tegen te gaan.

Vermoedt u op een bedrijf besnoitiose, neem dan zeker contact op met uw regiodierenarts bij DGZ.

Auteur: Jozefien Callens