Recent onderzochten we twee zoogkoeien die acuut gestorven waren. Bij het uitvoeren van de autopsie werd bij beide dieren een zure geur vastgesteld na het openen van de pens.

Beschrijving:

De pens was bij beide dieren goed gevuld (foto 1). De inhoud in boek- en netmaag (foto 2) was schuimig tot vloeibaar. Er werd een zeer vloeibare pensinhoud ter hoogte van de dorsale penszak opgemerkt. Bijkomend was er bij een van de runderen een myocard abces aanwezig. In de lebmaaginhoud werden nog talrijke intacte granen teruggevonden. Door de verse post-mortemstaat konden we ook een histologisch onderzoek van de pens van één van de runderen inzetten.

Foto 1: Geopende pens

Foto 2: Ingesneden netmaag: schuimig tot vloeibare inhoud

Diagnose:

Er werd voor elk van de dieren een pens-pH bepaald op de pensinhoud; dit leverde een waarde op van respectievelijk 5,1 en 5,3. Bij een resultaat lager dan 5,5 is er sprake van pensacidose.

Bij het histologisch onderzoek van de penswand werd er een multifocale orthokeratotische en parakeratotische hyperkeratose gezien waarbij meerdere oppervlakkige epitheelcellen een gezwollen aspect vertonen met vacuolisatie van het cytoplasma. Dit algemene beeld van hyperkeratose is compatibel met subacute rumenitis en acidose.

Bij levende dieren kan men zich voor de diagnose baseren op de anamnese (voederwijziging), klinische symtomen en onderzoek van het pensvocht.

Pathogenese:

Na opname van een grote hoeveelheid koolhydraten, in dit geval granen, kan in de pens een dysbacteriose ontstaan. Hierbij is er een sterke toename van de melkzuurvormende bacteriën. De pensacidose onstaat door de stijging van melkzuur en vluchtige vetzuren. Hierdoor verlaagt de penspH, wat kan leiden tot rumenitis. Een deel van de melkzuren wordt geresorbeerd maar kan niet gemetaboliseerd worden waardoor er een acidose in het bloed ontstaat. De beschadigde pensmucosa bij pensacidose vormt een intredepoort voor bacteriën en schimmels.

Bij milde gevallen van acute pensacidose kan er diarree optreden met aanwezigheid van onverteerde granen waarbij er na 2 à 3 dagen herstel optreedt. Bij erge gevallen ontwikkelen er zich shocksymptomen en een uitgezette, onbeweeglijke en vochtrijke pens. Uiteindelijk ontstaat er een erge depressie, gaan de dieren neerliggen en vertonen ze ataxie (door NH4). Op langere termijn kunnen er onder andere chronische digestiestoornissen, leverabcessen en klauwbevangeheid ontstaan.

Behandeling en preventie:

Men kan de abnormale inhoud verwijderen via rumenotomie (of afhevelen). De pens wordt leeggemaakt, gespoeld met water en hooi, en gezond pensvocht wordt aangebracht. De inhoud van de pens verdunnen met 40 tot 60 liter water over 12/24 uur is een tweede optie. De pensinhoud kan ook geneutraliseerd worden (MgOH, MgO, NaHCO3, CaCO3, MgCO3, MgCO3). Algemene ondersteuning en penicilline IM (preventief tegen sepsis) kan aangewezen zijn. Transfauneren (of actieve kool), gist of antibiotica per os kan mogelijk ook een oplossing bieden.

Preventief kan u ook een aantal voorzorgen nemen met betrekking tot het rantsoen, en inzetten op het vermijden van een plotse overschakeling naar een hoogenergetisch rantsoen, een overmatige opname van snel fermenteerbaar materiaal (krachtvoeder, granen, brood, suikerbietkoppen, fruit, …), onvolledige menging van TMR en een verminderde opname/beschikbaarheid van ruwvoeder (op een hoog krachtvoer rantsoen).

Auteurs: Emily Rolly en Evelien Forrez